Psikoteknik değerlendirme, özellikle profesyonel sürücüler için trafik güvenliğini artırmayı amaçlayan bir süreçtir. Bu değerlendirme, sürücülerin zihinsel ve fiziksel olarak araç kullanmaya uygun olup olmadığını belirlemek için yapılan bir dizi testten oluşur. Günümüzde, özellikle ticari araç şoförleri, toplu taşıma sürücüleri ve uzun mesafe sürücüleri için psikoteknik belgesi almak yasal bir zorunluluk haline gelmiştir. Peki, psikoteknik değerlendirme tam olarak nedir, nasıl yapılır ve neden bu kadar önemlidir? İşte detaylar…

Psikoteknik Değerlendirme Nedir?

Psikoteknik değerlendirme, sürücülerin trafikte güvenli bir şekilde araç kullanabilmeleri için gereken zihinsel ve fiziksel becerilerini ölçen bir süreçtir. Bu değerlendirme, sürücülerin dikkat, konsantrasyon, hafıza, reaksiyon süresi, stres yönetimi ve görsel algı gibi alanlardaki performanslarını analiz eder. Testler, bilgisayar tabanlı uygulamalar ve pratik egzersizlerle gerçekleştirilir. Bu süreç, yetkili psikologlar ve teknik personel tarafından yönetilir.

Test sonuçlarını değerlendirmenin amacı, sürücülerin trafikteki riskleri en aza indirebilecek düzeyde zihinsel ve fiziksel kapasiteye sahip olup olmadığını belirlemektir. Bu sayede, hem sürücülerin hem de trafikteki diğer bireylerin güvenliği sağlanır.

Psikoteknik Değerlendirmenin Kapsamı

Psikoteknik değerlendirme, bir dizi test ve analizden oluşur. Bu testler, sürücülerin farklı alanlardaki becerilerini ölçmeyi amaçlar. Kapsadığı temel alanlar şunlardır:

Dikkat ve Konsantrasyon:

Sürücülerin uzun süre boyunca odaklanabilme ve dikkat dağıtıcı unsurlara karşı direnç gösterebilme yeteneği ölçülür. Bu testler, özellikle uzun mesafe sürücüleri için kritik öneme sahiptir.

Reaksiyon Süresi:

Trafikte ani gelişen durumlara hızlı ve doğru bir şekilde tepki verebilme yeteneği değerlendirilir. Reaksiyon süresi, kazaları önlemede en önemli faktörlerden biridir.

Görsel Algı:

Sürücülerin trafik işaretlerini, yaya hareketlerini ve diğer araçları doğru bir şekilde algılayıp yorumlayabilme yeteneği test edilir. Görsel algı, özellikle yoğun trafikte büyük önem taşır.

Hafıza:

Sürücülerin kısa süreli ve uzun süreli hafıza performansları ölçülür. Bu, trafik kurallarını hatırlama ve uygulama becerisi açısından önemlidir.

Stres Yönetimi:

Sürücülerin stresli durumlarda nasıl tepki verdiği ve bu durumlarla başa çıkma becerileri değerlendirilir. Stres yönetimi, özellikle yoğun trafikte ve acil durumlarda kritik bir rol oynar.

Zihinsel Dayanıklılık:

Uzun süreli sürüşlerde sürücülerin zihinsel olarak dayanıklı olup olmadığı test edilir. Bu, yorgunluk ve uykusuzluk gibi faktörlerin etkilerini ölçmeyi amaçlar.

Psikoteknik Değerlendirme Süreci Nasıl İşler?

Test hizmeti , yetkili merkezlerde ve Sağlık Bakanlığı tarafından norm değerleri onaylanmış test cihazlarında gerçekleştirilen bir süreçtir. Bu süreç, genellikle şu adımlardan oluşur:

Başvuru:

Sürücüler, rapor almak üzere yetkili bir merkeze başvuruda bulunur. Başvuru sırasında, sürücü kartı (ehliyet) , T.C.kimlik kartı ile başvuru yapılır. Ehliyeti emniyet birimlerince alınmış sürücüler için sürücü kartı yerine e-devlet şifresini biliyor olmak gerekmektedir.

Testler:

Tesler, bilgisayar tabanlı ve pratik uygulamalardan oluşur. Bu testler, sürücülerin dikkat, hafıza, reaksiyon süresi ve stres yönetimi gibi becerilerini ölçer.

Değerlendirme:

Testler tamamlandıktan sonra, psikologlar tarafından sürücülerin testlere göre aldıkları sonuçlara bakılır ve performansı değerlendirilir. Bu değerlendirme sonucunda, psikolog sürücünün rapor sonucunu e-rapor sistemine yükler. Sürücünün test hizmeti bu aşama sonuçlanmıştır.

Belge Alımı:

Değerlendirmeyi başarıyla tamamlayan sürücüler, merkezde işlemleri tamamlandıktan sonra psikolog tarafından e-devlet sistemine yüklenen rapor sonucunu psikiyatri hekimine giderek onaylatır.

Merkezde psikolog tarafından yapılan onay işlemi tek başına yeterli olmayacaktır. Rapor sonucu psikiyatri hekimin onayı sonrası geçerlilik kazanır ve aday raporunu almış olur. Bu belge, genellikle 5 yıl geçerlidir ve süre dolduğunda yenilenmesi gerekir.

Psikoteknik Belgesi Kimler İçin Zorunludur?

Bu belge özellikle profesyonel sürücüler için zorunlu hale getirilmiştir. Bu kapsamda, aşağıdaki gruplar psikoteknik değerlendirmeden geçmek zorundadır:

 Ticari araç şoförleri (kamyon, tır, panelvan, camlıvan vb.)

 Toplu taşıma sürücüleri (otobüs, dolmuş, minibüs vb.)

 Tehlikeli madde taşıyan araçların şoförleri

 Uzun mesafe sürücüleri

 Sürücü kursu eğitmenleri

Psikoteknik Değerlendirmenin Önemi

Trafik güvenliği açısından büyük bir öneme sahiptir. Değerlendirmede sürücülerin zihinsel ve fiziksel olarak araç kullanmaya uygun olup olmadığını belirler ve trafikteki riskleri en aza indirir. Özellikle profesyonel sürücüler için hem yasal bir zorunluluk hem de mesleki bir gerekliliktir. Bu nedenle, sürücülerin test sürecini ciddiye almaları ve bu süreci başarıyla tamamlamaları büyük önem taşır.

Ayrıca, byu belge sürücülerin mesleki yeterliliklerini kanıtlayan bir belgedir. Sürücülerin iş bulma sürecinde de avantaj sağlar. Özellikle lojistik ve ulaşım sektöründe çalışan şoförler için psikoteknik belgesi, işverenler tarafından büyük önem taşır.

Türkiye’de psikoteknik değerlendirme testleri, yetkili merkezlerde özel cihazlar ve yazılımlar kullanılarak gerçekleştirilir. Bu cihazlar, sürücülerin zihinsel ve fiziksel becerilerini ölçmek için tasarlanmıştır. Türkiye’de kullanılan psikoteknik test cihazları genellikle uluslararası standartlara uygun olup, yerli ve yabancı markalar tarafından üretilmektedir. İşte Türkiye’de yaygın olarak kullanılan psikoteknik test cihazı markaları ve bu markalarla ilgili açıklamalar:

Vienna Test System (Avusturya Menşeli)

Özellikleri: Vienna Test System, dünyanın önde gelen markalarından biridir. Bu sistem, bilgisayar tabanlı testlerle sürücülerin zihinsel ve fiziksel becerilerini kapsamlı bir şekilde ölçer.

Kullanım Alanı: Türkiye’de birçok psikoteknik merkezi, Vienna Test System’i tercih etmektedir. Sistem, özellikle reaksiyon süresi, dikkat dağılması ve stres yönetimi testlerinde yüksek doğruluk sunar.

ALG Trafikent Test Sistemi

Türkiye‘de psikoteknik değerlendirme alanında kullanılan yerli bir test sistemidir. Bu sistem, sürücülerin zihinsel ve fiziksel becerilerini ölçmek için tasarlanmış olup, trafik güvenliğini artırmayı amaçlar. ALG Trafikent, özellikle sürücülerin dikkat, reaksiyon süresi, stres yönetimi, görsel algı ve hafıza gibi alanlardaki performanslarını değerlendirir

CPM Psikoteknik Test Cihazı,

CPM psikoteknik test sistemleri oldukça yeni ve yerli bir sistemdir. Sistem diğer test cihazları ile hemen hemen aynı özelliklere sahip olmakla beraber sistemin çok yeni olması münasebeti ile performans ve kullanım kolaylığı ile ilgili henüz yeterli bir veriye sahip olunamamıştır. Yine diğer sistemlerde olduğu gibi bu sistem de sürücülerin zihinsel ve fiziksel becerilerini ölçmek için kullanılan modern bir psikoteknik değerlendirme sistemidir. Bu cihaz, özellikle dikkat, reaksiyon süresi, stres yönetimi, görsel algı ve hafıza gibi alanlarda sürücülerin performanslarını değerlendirir. CPM, psikoteknik değerlendirme sürecini hızlı, pratik ve güvenilir hale getiren bir sistemdir. Bu sistem 2024 yılı sonlarına doğru Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanarak sektörde hizmet vermeye başlamıştır.

Türkiye’de Psikoteknik Cihazlarının Kullanımı

Türkiye’de psikoteknik değerlendirme, Karayolları Trafik Yönetmeliği ve ilgili mevzuatlar çerçevesinde yapılmaktadır. Psikoteknik test cihazları, yetkili merkezlerde uzmanlar tarafından kullanılır. Bu cihazlar, sürücülerin trafikte güvenli bir şekilde araç kullanabilmeleri için gereken becerileri ölçer. Ayrıca, psikoteknik testleri, sürücülerin mesleki yeterliliklerini kanıtlayan bir belge olan psikoteknik belgesi almalarını sağlar.